şöyle ki…
bergman’ın birkaç filmini izledim ve ardından gördüm ki bu yönetmenin tüm filmlerini izlemeliyim. epeyi zamanımı aldı; ancak yönetmenliğini yaptığı filmografisini temin ettim. ardından bununla da yetinmemem gerektiğini ve senaristliğini yaptığı filmleri de temin etmem gerektiğine kanaat ettim. onları da temin etmemin hemen ardından bu sefer sıra geldi bergman’la ilgili belgesellere. evet, onları da temin ettim ve…
…ve izlemeye başladım. kronolojik olarak. bir bir. gün oldu iki film… öyle anlar oldu ki boğulur gibi oldum ve öyle başka anlar oldu ki ayağımın altındaki toprak kaydı, gördüğüm tüm dünyanın anlamı değişti. yönetmenliğini yaptığı filmlerin ardından senaristliğini yaptığı filmleri ve onun da ardından belgeselleri izlemeyi bitirince sinematografi insan yüzüdür ve büyülü fener’i de okudum. hatta arayıp taradım ve (2009) classical music from ıngmar bergman films albümüne ulaştım. fırsat buldukça dinler ve filmleri bu sayede hatırladıkça rahatlarım.
kimi zamanlarda yaklaşık 59 film/belgesel’den oluşan ve yaklaşık 1tb tutan bu arşive bakar, arada birini izler, bergman’la ilgili yeni bir şey yayınlanıp yayınlanmadığını takip ederim.
filmlerinin birkaçı dilimize çevrilmemişti. birini çevirdim. bir diğeriyle büyük bir şans eseri karşılaştım ve birçoğunu düzenledim. çevrilmeyen birkaç filmi halihazırda mevcut. birini çeviremeyeceğimi anladım da birkaç belgeseli var… sanıyorum vaktim olduğunda onları çeviririm.
sadede geleyim. bergman balon bir yönetmen midir? evet, öyledir. çünkü yaklaşık dokuz yıldan bu yana tanıdığım bergman hakkında konuşabildiğim kişi sayısı bir elimin parmaklarını geçmiyor. konuşanlar da ya müstakil filmlerini analize etmek için çırpınıyor ya da… ne bileyim.
belki bedeviliğim sebebiyle o kişilerle karşılaşamadım ki bunu anlayışla karşılarım; ancak fikirlerini önemsediğim kişilerin etrafında yana döne bergman’ı anlatsam da en fazla birkaç filmini izletebildim. sonra anladım!
bergman’ın “en bilinen” filmlerini izlemek, bergman’ı anlamak anlamına gelmiyor. süreci bilmek gerekiyor. erken dönem filmlerini bir kenara bırakırsak, bergman kendi hayatını metaforlaştırarak kameraya yansıtmış biri. bu silsileyi takip etmeden bergman’ın ne anlattığını anlamak mümkün değil. mümkün olmayınca da izleyicinin entelektüel çapı ne olursa olsun bergman’ın balon bir yönetmen olduğunu düşünmesi, evet, evrensel bir gerçek. 60’lı veya 70’li yılların insanları onu zaten kronolojik olarak izliyordu ve bu nedenle onu önemsiyordu. şu zamanda birinin üç eserini peşi sıra elden geçirmek bile insanlara zul geliyor. en azından benim karşılaştığım 1000 kişiden 999’u için böyle.
neden balon bir yönetmen olmadığını anlatmak da mümkün; ancak bunun için meseleye aynı paralelden bakmak gerekiyor ve bunun için de aklınızda bergman’a dair açık bir kapının olması… öyle sanıyorum ki bergman efsanesi izleyicilerin gönlünde azalarak bitecek. birkaç dinazor da ne kadar ayakta tutabilirse o kadar tutacak. hepsi bu kadar işte… üzülmüyor değilim; ancak insanlar neyi kaybettiğinin farkında değil. ne diyeyim?